Geschreven door Jan van der Borden. Jan was 31 jaar lang actief als KNO-arts.

Je kent het vast wel… je zit in een theatervoorstelling en iets in je keel irriteert zo erg, dat je moet hoesten en dus de stilte verbreken. Door half in te houden, merk je dat het erger wordt en breekt het angstzweet je uit bij de gedachte dat je een hele voorstelling gaat frustreren door jouw kriebelhoest. Het weerstaan van kriebelhoest is moeilijk. Hoe voorkom je die kriebelhoest nu? Daarvoor is uitleg nodig om het "mechanisme" erachter duidelijk te maken.

De winter leent zich goed voor neusklachten en daaraan zijn ook keelklachten verbonden. Het komt op het volgende neer. Verkoudheid met neusverstopping leidt tot meer ademhaling door de mond en dit veroorzaakt uitdroging van het keelslijmvlies. Keelslijmvlies kan slecht tegen uitdroging. Een droge keel zorgt namelijk voor minder goed transport van slijm naar beneden toe. Het slijm droogt dan in en hoopt op, wat irritatie geeft. Die irritatie veroorzaakt de kriebelhoest. 

Het samenspel tussen keel en hersenen

Een kriebelhoest is echt zo'n verstoring waar je op kunt inspelen. Maar hoe dan? Door te zorgen dat het slijmvlies van de keel nooit uitdroogt. Een optimale vochtigheid in de keel is nodig om het ingewikkelde samenspel van ademhalen en voedselpassage in de keel goed te laten verlopen.

Dit nauwe samenspel is mogelijk door de enorme hoeveelheid zenuwen die in de keel de ademhalingslucht de luchtpijp in, en eten en drinken de slokdarm in laten gaan en niet andersom. De vele zenuwen zorgen voor de nauwkeurige sturing van lucht en eten. In de hersenen is daarom ook een groot gebied ingeruimd om deze coördinatie van binnenkomende gevoelssignalen vanuit de keel en uitgaande bewegingsopdrachten naar alle keelspieren optimaal te laten plaatsvinden. Een voorbeeld, waaruit blijkt hoe keel en hersenen samenhangen in één systeem is bijvoorbeeld het slikprobleem dat vaak ontstaat na een beroerte. Dat komt dus door hersenschade in dit coördinatiegebied.

De invloed van medicatie

De neus en de mondademhaling spelen dus een belangrijke rol in het ontstaan van kriebelhoest, maar ook bepaalde medicijnen kunnen die uitdroging van keelslijmvlies veroorzaken.

Gebruik medicijnen die kriebelhoest onderdrukken slechts met mate, want die behandelen een symptoom en pakken de oorzaak niet aan. Soms zijn die medicijnen zelfs daardoor gevaarlijk, omdat je niet merkt dat je je verslikt.

Tips

We zetten alles nog even op een rijtje voor je. Mijn advies aan patiënten was altijd: "zorg dat je voldoende vocht binnen krijgt" door meer te drinken of eventueel te zuigen op een snoepje. Of schraf een keelspray aan zoals Mellosan, hiermee worden de slijmvliezen van keel en de stembanden ook bevochtigd. Een slechte bevochtiging door neusinademing tijdens een verstopte neus is ook te compenseren met een luchtbevochtiger.

Mijn advies voor in het theater: één keer beter goed hoesten, dan “half hoesten”. Na het goede hoesten moet je ervoor zorgen dat het slijmvlies vochtig(er) wordt, want dát zit er dus achter. Speeksel proberen te maken en/of een snoepje in de mond nemen om de speekselproductie op te voeren, zodat het keelslijmvlies niet uitdroogt en er taai slijm blijft hangen.

Wees dus wat voorzichtig met medicijnen die kriebelhoest onderdrukken, en dan nog een laatste goede tip: niet eten en praten tegelijk. Ook dat heeft met het voorgaande te maken. En dan met name als het eten onbedachtzaam gaat, want ademhalen blijf je natuurlijk vanzelf doen.

Dit artikel is geschreven door:

Jan van der Borden
KNO-arts

Jan is sinds 1989 KNO-arts. Hij heeft gewerkt in het AMC, Andreas Ziekenhuis, SLAZ en het BovenIJ Ziekenhuis. Hij is erelid van de Nederlandse KNO-vereniging. Voor deze vereniging en andere zorgaanbieders professionaliseert hij websites, zoals neus.nu. Via miotheek.nl geeft hij nascholing over otologie voor o.a. huisartsen.

“Ik zat heel lang in het KNO-vak en ondersteun nog steeds graag mensen met mijn kennis en kunde. Dat deed ik in mijn spreekkamer, maar nu ook met duidelijke uitleg op diverse websites.”